دیابت نوع ۱ به عنوان دیابت نوجوانان یا دیابت وابسته به انسولین شناخته می شود. دیابت نوع ۱، یک بیماری مزمن است که در آن لوزالمعده، انسولین کمی تولید می کند. سلول ها برای تولید انرژی از قند یا گلوکز به هورمون انسولین نیاز دارند.عوامل مختلفی از جمله ژنتیک و برخی ویروس ها احتمال دارد در ایجاد دیابت نوع ۱ نقش داشته باشند. دیابت نوع ۱ معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی بروز می کند. اما این بیماری در بزرگسالان هم می تواند ایجاد شود.دیابت نوع ۱ درمان قطعی ندارد. استفاده از دارو، رژیم غذایی و تغییرات شیوه زندگی می توانند از بروز عوارض جلوگیری کند.

علت دیابت نوع ۱

علت دقیق دیابت نوع ۱ مشخص نیست. سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده را از بین می برد. علت احتمالی دیگر آن ژنتیک و قرار گرفتن در معرض ویروس ها و سایر عوامل محیطی می باشد.

عوامل خطر دیابت نوع ۱

برخی از عوامل خطر شناخته شده برای دیابت نوع ۱ عبارتند از:

• جغرافیا

با دور شدن از خط استوا، شیوع دیابت نوع ۱ بیشتر می شود.

• ژنتیک

وجود ژن های خاص، نشان دهنده افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ است.

• سابقه خانوادگی

اگر سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع ۱ دارید، خطر ابتلا شما تا حدودی افزایش پیدا می کند.

• سن

این بیماری در هر سنی می تواند ظاهر شود. اما احتمال وقوع آن در کودکان بین ۴ تا ۷ سال و ۱۰ تا ۱۴ سال بیشتر است.

علائم دیابت نوع ۱

علائم دیابت نوع ۱ می تواند به طور ناگهانی ظاهر کنند و  آن ها شامل موارد زیر هستند:

• تاری دید
• تکرر ادرار
• گرسنگی شدید
• خستگی و ضعف
• تشنگی بیش از حد
• کاهش وزن ناخواسته
• شب ادراری در کودکان
• تحریک پذیری و تغییرات خلقی

در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق فرد باید با پزشک مشورت کند.

تشخیص دیابت نوع ۱

آزمایشات تشخیصی برای دیابت نوع ۱ شامل موارد زیر است:

آزمایش هموگلوبین A1C

A1C، میانگین قند خون شما را طی دو تا سه ماه گذشته نشان می دهد. همچنین میزان قند خون متصل به پروتئین حامل اکسیژن در گلبول های قرمز (هموگلوبین) را اندازه می گیرد. هرچه قند خون بیشتر باشد، هموگلوبین بیشتری خواهید داشت. سطح A1C بالاتر از ۶.۵ درصد در دو آزمایش جداگانه نشان دهنده دیابت است. اگر آزمایش A1C در دسترس نباشد، یا در شرایط خاصی مانند بارداری، پزشک می تواند آزمایشات جانبی را توصیه کند:

آزمایش قند خون تصادفی

نمونه خون در زمان های مختلف گرفته می شود. صرف نظر از آخرین وعده غذایی، میزان قند خون تصادفی ۲۰۰ میلی گرم در لیتر یا بالاتر، علامت دیابت می باشد.

آزمایش قند خون ناشتا

پزشک می تواند آزمایشات خون را برای بررسی آنتی بادی های شایع در دیابت نوع ۱ توصیه کند. وجود کتون ها (فرآورده های حاصل از تجزیه چربی) در ادرار نشان دهنده دیابت نوع یک است. علاوه بر آزمایش A1C، بهتر است برای به طور دوره ای آزمایشات نمونه های خون و ادرار را تکرار کنید. این آزمایشات برای بررسی میزان کلسترول، عملکرد تیروئید، کبد و کلیه می باشند

عوارض دیابت نوع ۱

عوارض دیابت نوع ۱می تواند بر روی اندام های اصلی بدن تأثیر بگذارد. حفظ سطح قند خون طبیعی می تواند خطر بروز بسیاری از عوارض را به طور چشمگیری کاهش دهد. عوارض دیابت ممکن است جدی و خطرناک باشند. برخی از این عوارض عبارتند از:

بیماری قلبی و عروقی

دیابت خطر ابتلا به مشکلات مختلف قلبی عروقی و فشار خون بالا را افزایش می دهد.

مشکلات قلبی عروقی شامل موارد زیر است:

• سکته قلبی
• سکته مغزی
• تنگ شدن شریان ها (آترواسکلروز)
• بیماری عروق کرونر با درد قفسه سینه (آنژین)

آسیب عصبی (نوروپاتی)

قند اضافی می تواند به دیواره مویرگ به خصوص در پاها آسیب برساند. حتی باعث سوزن سوزن شدن، بی حسی، سوزش یا درد آن ها شود. معمولاً این نوع درد از نوک انگشتان شروع شده و به تدریج به سمت بالا منتشر می شود. آسیب به اعصاب دستگاه گوارش می تواند باعث بروز تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست شود. در آقایان هم می تواند منجر به اختلال نعوظ شود.

آسیب کلیه (نفروپاتی)

دیابت نوع ۱ می تواند به نارسایی کلیه یا بیماری مزمن کلیه منجر شود. آسیب شدید کلیه به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز دارد.

اختلال در عملکرد

دیابت نوع ۱ می تواند باعث برخی مشکلات کاری شود. اگر مشغول رانندگی یا کار با ماشین آلات سنگین هستید، کمبود قند خون می تواند خطر ناک باشد.

افزایش قند خون 

قند خون می تواند به دلایل زیادی افزایش یابد. برخی دلایل شامل

• مصرف زیاد قند
• رژیم غذایی نامناسب
• عدم مصرف انسولین کافی
• بیماری های مرتبط

افزایش کتون در ادرار (کتواسیدوز دیابتی)

در صورتی گرسنگی شدید، بدن شروع به تجزیه چربی ها می کند. این واکنش می تواند باعث شرایط کتواسیدوز دیابتی شود، که بسیار خطرناک است.

آسیب چشم

دیابت می تواند به رگ های خونی شبکیه (رتینوپاتی دیابتی) آسیب بزند و باعث کوری شود. دیابت خطر ابتلا به سایر شرایط جدی بینایی مانند آب مروارید و گلوکوم را افزایش می دهد.

آسیب دیدگی پا

آسیب عصبی در پا یا جریان خون ضعیف در پاها، خطر عوارض در پا را افزایش می دهد. بدون درمان، بریدگی ها و تاول ها می توانند به عفونت های جدی تبدیل شوند. حتی در نهایت ممکن است نیاز به قطع عضو داشته باشد.

شرایط پوستی و دهان

دیابت می تواند فرد را در معرض خطر ابتلا به عفونت های پوستی و دهان قرار دهد. این بیماری ها شامل عفونت های باکتریایی و قارچی و بیماری لثه و خشکی دهان هستند.

عوارض در بارداری

مقادیر بالای قند خون هم برای مادر و هم برای کودک می تواند خطرناک باشد. دیابت کنترل نشده، خطر سقط جنین، زایمان و نقایص هنگام تولد را افزایش می دهد. برای مادران، خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی، مشکلات چشم، فشار خون ناشی از بارداری و پره اکلامپسی وجود دارد. خطر نقص هنگام تولد برای زنان مبتلا به دیابت نوع ۱ افزایش می یابد. این خطر به ویژه هنگامی که دیابت در طی شش تا هشت هفته اول بارداری درست کنترل نشود، وجود دارد. مدیریت دقیق دیابت در دوران بارداری می تواند خطر عوارض آن را کاهش دهد.

افت قند خون (هیپوگلیسمی)

هیپوگلیسمی زمانی اتفاق می افتد که سطح قند خون شما پایین تر از حد مورد نظر باشد.

دلایل قند خون پایین:

• حذف وعده غذایی
• خوردن کربوهیدرات کم
• فعالیت بدنی شدید
• تزریق انسولین زیاد.

برای کسانی که ضعیف و بیمار هستند، شاید کنترل شدید قند خون عملی نباشد و خطر هیپوگلیسمی را افزایش دهد. هیپوگلیسمی در هر زمان ممکن است رخ دهد پس بهتر است قند خون خود را کنترل  کنید. در قند خون کمتر از ۷۰ میلی گرم در لیتر، یک میان وعده با ۱۵ گرم کربوهیدرات میل کنید.

پیشگیری دیابت نوع ۱

هیچ روش شناخته شده ای برای جلوگیری از دیابت نوع ۱ وجود ندارد.

درمان دیابت نوع ۱

درمان دیابت نوع ۱ شامل موارد زیر است:

• مصرف انسولین
• رژیم غذایی مناسب
• کنترل مکرر قند خون
• ورزش منظم و حفظ وزن سالم
• شمارش کربوهیدرات، چربی و پروتئین

سطح قند خون باید نزدیک به حد نرمال باشد تا از بروز عوارض جلوگیری شود. به طور کلی، میزان قند خون ناشتا باید بین ۸۰ تا ۱۳۰ میلی گرم در لیتر باشد. میزان آن در دو ساعت بعد از صبحانه، حداکثر ۱۸۰ میلی گرم در روز است.

انسولین و سایر داروها

مبتلایان به دیابت نوع ۱، نیاز به درمان انسولین مادام العمر دارد. انواع انسولین برای درمان وجود دارند و شامل موارد زیر است:

• انسولین فوری
• انسولین طولانی مدت
• انسولین کوتاه مدت (منظم)
• انسولین با عملکرد متوسط (NPH)

تجویز انسولین

انسولین را برای دیابت نوع ۱، نمی توان به صورت خوراکی مصرف کرد. زیرا آنزیم های معده انسولین را تجزیه می کنند و مانع از عملکرد آن می شوند. باید آن را از طریق تزریق یا پمپ انسولین دریافت کنید.

تزریق انسولین

برای تزریق در زیر پوست می توانید از یک سوزن و سرنگ یا یک قلم انسولین استفاده کنید. قلم های انسولین شبیه به قلم های جوهر در انواع یکبار مصرف یا قابل شارژ هستند.

اگر برای درمان تزریق را انتخاب کنید، احتمالاً به ترکیبی از چند نوع انسولین احتیاج دارید. تزریق در طول شبانه روز انجام می گیرد.

پمپ انسولین

در روش پمپ انسولین یک وسیله ای تقریباً به اندازه یک تلفن همراه، به قسمت بیرونی بدنتان وصل می شود. این وسیله از طریق سوندی در زیر پوست شکم قرار می گیرد. پمپ انسولین می تواند به روش های مختلفی مانند قسمت کمر، در جیب یا با کمربندهای مخصوص طراحی پمپ نگهداری شود. یک گزینه پمپ بی سیم هم وجود دارد.

پمپ ها طوری برنامه ریزی شده اند تا مقادیر مشخصی از انسولین فوری را به طور خودکار تزریق کنند.

لوزالمعده مصنوعی

در سپتامبر ۲۰۱۶، سازمان غذا و دارو اولین لوزالمعده مصنوعی را برای مبتلایان به دیابت نوع ۱ تصویب کرد. به لوزالمعده مصنوعی، انسولین حلقه بسته هم گفته می شود. در آن دستگاه به طور خودکار مقدار صحیح انسولین مورد نیاز را نشان می دهد.

سایر داروها

همچنین ممکن است داروهای دیگری برای مبتلایان به دیابت نوع ۱ تجویز شود، مانند:

• نظارت بر قند خون
• داروهای فشار خون بالا
• داروهای کاهش دهنده کلسترول

بسته به نوع انسولین و درمان، شاید حداقل چهار بار در روز نیاز به بررسی قند خون داشته باشید.حتی اگر انسولین مصرف کرده و رژیم غذایی سفت و سختی دارید، سطح قند خون می تواند تغییر کند. برای همین انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند سطح قند خون خود را در موارد ریز بررسی کنید.

• قبل از خواب
• قبل از وعده های غذایی
• در بین وعده های غذایی
• قبل از ورزش یا رانندگی

نظارت مداوم گلوکز (CGM)، جدیدترین روش برای کنترل میزان قند خون است. CGM می تواند به ویژه برای جلوگیری از هیپوگلیسمی مفید باشد.

خوردن سالم و نظارت بر کربوهیدرات ها

هیچ دستورالعملی به عنوان رژیم غذایی دیابت وجود ندارد. اما بهتر است رژیم غذایی خود را روی غذاهای مغذی، کم چرب و پر فیبر متمرکز کنید.

متخصص تغذیه توصیه می کند که کمتر محصولات حیوانی و کربوهیدرات های تصفیه شده بخورید. این برنامه غذایی سالم حتی برای افراد بدون دیابت می تواند مفید باشد.

فعالیت بدنی

همه به ورزش منظم نیاز دارند و افرادی که دیابت نوع یک دارند نیز از این قاعده مستثنی نیستند. حداقل ۲۰ دقیقه ورزش هوازی در طول هر روز داشته باشید. برای کودکان حداقل یک ساعت فعالیت بطور روزانه توصیه می شود.

فعالیت بدنی قند خون را کاهش می دهد. با شروع فعالیت، قند خون خود را بررسی کنید تا  بدانید این فعالیت چه تاثیری بر قند خون دارد. برای جبران افزایش فعالیت، شاید نیاز به تنظیم برنامه غذایی یا دوزهای انسولین داشته باشید.

درمان خانگی دیابت نوع ۱

راهکارهای مدیریت دقیق دیابت نوع ۱ می تواند خطر عوارض جدی را کاهش دهد.

برخی این راهکارها عبارتند از:

• داروهای خود را طبق تجویز پزشک، مصرف کنید.
• قبل از خواب میزان قند خون خود را بررسی کنید.
• معاینه پزشکی سالانه و معاینات منظم چشم را پیگیری کنید.
• استرس را جدی بگیرید و تکنیک های مدیریت آن را یاد بگیرید.
• فشار خون و کلسترول خود را کنترل کنید. خوردن غذاهای سالم و ورزش منظم می تواند به کنترل فشار خون بالا و کلسترول کمک کند.
• خودتان را واکسینه کنید. قند خون بالا می تواند سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف کند. اگر هر سال به آنفولانزا مبتلا می شوید. پزشک احتمال دارد واکسن ذات الریه را توصیه می کند.
• در صورت استفاده از سیگار، الکل و یا انواع دیگری از دخانیات، آن ها را ترک کنید. سیگار کشیدن خطر ابتلا به عوارض دیابت را افزایش می دهد.
• از پاهای خود مواظبت کنید. پاهای خود را هر روز در آب ولرم بشویید. آن ها را به آرامی خشک کنید. پای خود را با لوسیون مرطوب کنید. هر روز پای خود را از نظر تاول، بریدگی، زخم، قرمزی یا تورم چک کنید.

منبع: Mayoclinic.org

ترجمه و انتشار اولیه: Pezeshket.com